συνέχεια από το 1ο μέρος
Του Αρχιμ. Εφραίμ, Καθηγουμένου Ιεράς Μεγίστης Μονής
Βατοπεδίου.
Γάμος, «μυστήριον μέγα»
Ο γάμος χαρακτηρίζεται «μυστήριον μέγα»
από τον απόστολο Παύλο. Για πρώτη φορά βρίσκουμε εκτενέστερη ανάλυση από τον
Χρυσόστομο του μυστηριακού χαρακτήρα του γάμου. Ο γάμος είναι μυστήριο της
Εκκλησίας και προϋποθέτει την παρουσία του Χριστού. Τύπος της Εκκλησίας
είναι ο γάμος. Όπως η Εύα προήλθε από την πλευρά του Αδάμ, ενώ κοιμόταν,
έτσι και η Εκκλησία προήλθε από τον Χριστό, που ήταν νεκρός πάνω στον
σταυρό. Από την λογχισμένη πλευρά του Χριστού βγήκε «αίμα και ύδωρ», από τα
οποία έγινε η Εκκλησία.
Στο μυστήριο του γάμου είναι παρών ο Χριστός. Πως; Με το
«ύδωρ» του βαπτίσματος αναγεννώμεθα και με το «αίμα» του Χριστού δια της Θείας
Ευχαριστίας τρεφόμαστε πνευματικά. Επομένως οι σύζυγοι είναι μέλη του σώματος
του Χριστού. Από αυτό προκύπτει η εντολή του αποστόλου Παύλου ότι οι άνδρες
έχουν υποχρέωση να αγαπούν τις γυναίκες τους «ως τα εαυτών σώματα»17.
«Και όχι μόνο γι’ αυτό πρέπει να αγαπάμε την γυναίκα
μας, επειδή δηλαδή είναι μέλος μας και δημιουργήθηκε από μας», λέει ο άγιος
Χρυσόστομος, «αλλά και επειδή ο Θεός όρισε νόμο γι’ αυτό ακριβώς το πράγμα,
λέγοντας το εξής• “κάθε άνδρας θα εγκαταλείψει τον πατέρα του και την μητέρα του
και θα συνδεθεί στενά με την γυναίκα του, και θα γίνουν οι δυό τους μία σάρκα”.
Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο και ο Παύλος μας διάβασε αυτόν τον νόμο, για να μας
παρακινήσει από παντού προς την αγάπη αυτή»18.
Ο γάμος είναι μυστήριο
αγάπης. Μόνο στον ενάρετο γάμο βρίσκεται η αληθινή αγάπη, η γαλήνη, η
αληθινή ευτυχία, η οποία συμβαδίζει με την σωφροσύνη. Βλέποντας ο άνδρας τα
πνευματικά χαρίσματα της γυναίκας του αυξάνεται η αγάπη και ο πόθος του γι’
αυτήν και δεν παρασύρεται από άλλες γυναίκες.
Ο άγιος Χρυσόστομος θέλει να λειτουργεί ο γάμος σαν
λιμάνι, να μη γίνεται αφορμή ναυαγίου19. Η αποχή από την σαρκική επαφή να
αποφασίζεται και από τα αμφότερα μέρη. Αναφέρει σχετικά ο άγιος: «Διέταξε ο
Χριστός με το στόμα του Παύλου να μη στερεί ο ένας τον άλλο, αλλά μερικές
γυναίκες με την δήθεν επιθυμία της εγκράτειας απομακρύνθησαν από τους άνδρες
τους, χάριν της ευλαβείας, και τους έσπρωξαν στην μοιχεία και σε βάραθρο
απωλείας»20. «Δεν θα στερεί ο ένας τον άλλον χωρίς συμφωνία. Τι σημαίνει
αυτό; Δεν θα εγκρατεύεται, λέει ο Παύλος, η γυναίκα αν δεν το θέλει ο άνδρας.
Ούτε ο άνδρας αν δεν το θέλει η γυναίκα. Για ποιό λόγο; Γιατί γεννιούνται μεγάλα
κακά από αυτή την εγκράτεια• επειδή και μοιχείες και πορνείες και διάλυση
οικογενειών από αυτό έγιναν. Γιατί αν έχοντας τις δικές τους γυναίκες πορνεύουν,
πολύ περισσότερο αν τους την στερήσεις»21. Η αδυναμία του ενός από τους συζύγους
προκαλεί συνεχείς πειρασμούς, εκνευρισμούς, διαμάχες, συγκρούσεις. Χάνεται έτσι
η ηρεμία, η ομόνοια και η ειρηνική συμβίωση• η άσκηση δε που επιδιώκεται είναι
άχρηστη γιατί διώχνει την αγάπη. «Ποιό είναι το
κέρδος της νηστείας και της εγκράτειας όταν σπάσει η αγάπη;
Κανένα».
Ο γάμος είναι ένα μυστήριο• και ως γεγονός ζωής
αλλά και ως τελετή στον ιερό ναό. Μετά την τελετή αυτή τα συμπόσια
που συνήθως ακολουθούν, ας γίνονται, αλλά να είναι σεμνά, να προκαλούν χαρά και
ευχαρίστηση χωρίς να προσβάλλεται η σωφροσύνη. Λέει ο άγιος Χρυσόστομος:
«Είναι δυνατόν να κάνομε εύθυμο τον γάμο, με πλούσια τραπέζια, με ρούχα• δεν
τα περιορίζω αυτά. Επιτρέπεται να ευφραινόμαστε με ρούχα, επιτρέπεται με τις
παρουσίες σεβαστών ανδρών, σεβαστών γυναικών. Τα πάντα όμως πρέπει να γεμίζουν
από σωφροσύνη, τα πάντα από σεμνότητα, τα πάντα από
κοσμιότητα»22.
Ο άγιος Χρυσόστομος αντιμετωπίζοντας τα καθημερινά
προβλήματα της οικογενείας της εποχής του θεωρεί ότι αυτά οφείλονται στην
έλλειψη ορθών κριτηρίων στην εκλογή της η του συζύγου. Απευθύνεται στους
γονείς που τότε έπαιζαν ένα σημαντικό ρόλο στην εκλογή και λέει στον πατέρα:
«Όταν περιεργάζεσαι και αναζητάς υποψήφιο γαμπρό, να προσεύχεσαι• πες στον
Θεό• όποιον θέλεις εσύ στείλε• ανάθεσε σ’ Αυτόν την υπόθεση, και αφού τον
τίμησες μ’ αυτή την τιμή θα σε ανταμείψει. Παρακαλείτε πάντοτε τον Θεό να
γίνει μεσίτης σ’ όλα τα έργα σας. Γιατί, αν ρυθμίσουμε έτσι τα ζητήματα μας,
ούτε διαζύγιο θα υπάρξει ποτέ, ούτε υποψία για μοιχεία, ούτε αφορμή για
ζηλοτυπία, ούτε διαμάχες και φιλονικείες, αλλά θα απολαύσουμε πολλή ειρήνη και
ομόνοια• και όταν υπάρχει ομόνοια, θα ακολουθήσουν και άλλες αρετές»23. Αυτή η
προσευχή βέβαια μπορεί να γίνεται στις ημέρες μας από κάθε υποψήφιο που επιθυμεί
να παντρευτεί.
Προϋποθέσεις για έναν επιτυχημένο
γάμο
Επιτυχημένος γάμος είναι αυτός που δεν θέτει σαν
βάση επιτυχίας τον πλούτο αλλά την αρετή. Ο άνδρας πρέπει να έχει ευλάβεια
ψυχής, καλωσύνη, σύνεση, φόβο Θεού24. Λέει ο Χρυσόστομος: «Μια νέα κόρη που
είναι συνετή, ελεύθερη και καλλιεργεί την ευσέβεια, αξίζει όσο όλη η
οικουμένη»25. «Πολλοί που είχαν αποκτήσει μεγάλη περιουσία, τα έχασαν όλα,
γιατί δεν είχαν μυαλωμένη γυναίκα ικανή να τα διατηρήσει»26.
Πολλοί θέλουν η γυναίκα τους να είναι όμορφη. Είναι
όμως αυτό αρκετό για να επιτύχει ένας γάμος; Τονίζει ο άγιος: «Η ομορφιά του
σώματος, όταν δεν συνοδεύεται από την αρετή της ψυχής, θα μπορέσει να σκλαβώσει
τον άνδρα για είκοσι και τριάντα μέρες, δεν θα διαρκέσει όμως περισσότερο, αλλά
αφού δείξει την κακία της, θα διαλύσει την αγάπη.
Οι γυναίκες όμως που
λάμπουν εξ αιτίας της ομορφιάς της ψυχής, όσο προχωρεί ο καιρός και φανερώνουν
την ευγένεια της ψυχής τους, τόσο περισσότερο ελκύουν τους άνδρες
τους»27.
Ας δούμε όμως τι λέει ο
άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και για τις υποχρεώσεις των συζύγων. Απευθύνει τον
λόγο κυρίως στους άνδρες. Ίσως επειδή ο ανδρικός εγωϊσμός δύσκολα δαμάζεται και
πολλές φορές συμπεριφέρονται με σκληρότητα. Ο Χρυσόστομος καταδικάζει την
εξάσκηση σωματικής βίας και την κακοποίηση της γυναίκας από τον άνδρα28,
φαινόμενο που όσο και αν σας φαίνεται παράξενο, συμβαίνει και σήμερα. Αντιθέτως
απαιτεί από τον άνδρα θυσιαστικό φρόνημα, μεγάλη συγχωρητικότητα και όχι απειλές
και εκφοβισμό29.
Με την επιείκεια και την ημερότητα θα εξασφαλίζεται η βαθιά
ειρήνη της οικογενείας και θα απομακρύνεται η δυσαρέσκεια και θα αυξάνεται η
αφοσίωση του ενός συζύγου προς τον άλλο30. Τονίζει ο Χρυσόστομος: «Δεν
υπάρχει τίποτε, τίποτε πολυτιμότερο από το να αγαπιέται κανείς τόσο πολύ από την
γυναίκα του και να την αγαπάει»31.
Ο άγιος Χρυσόστομος αναφέρεται και σε ένα συνεκτικό
στοιχείο, θεμέλιο της συζυγίας, την επικοινωνία των συζύγων. Είναι η
καθημερινή αλληλεπίδραση των δύο συζύγων. Η επικοινωνία γίνεται με λόγια η χωρίς
λόγια. Είναι θετική η αρνητική. Το σπουδαιότερο στοιχείο της επικοινωνίας είναι
η συζήτηση. Ετυμολογικά (συν + ζητώ), δηλαδή από κοινού αναζητώ του τι πρέπει να
γίνεται στα θέματα που αφορούν την κοινή ζωή και την οικογένεια. Η συζήτηση
πρέπει να γίνεται με οικειότητα, αλληλοσεβασμό, σε κλίμα ελευθερίας, ισοτιμίας
και αγάπης. Τότε μπορεί να βρεθεί η λύση σε περίπτωση διαφωνίας η σύγκρουσης.
«Γιατί τίποτε δεν είναι πικρότερο από την μάχη που γίνεται από τον άνδρα ενάντια
στην γυναίκα. Γιατί είναι πικρές, πραγματικά, οι μάχες που γίνονται ανάμεσα σε
πρόσωπα που αγαπιούνται, και δείχνουν ότι όταν κανείς διχάζεται με το ίδιο του
το μέλος, όπως λέγεται, αυτό πρέπει να προκαλείται από μεγάλη πικρία. Το
μέρος, λοιπόν, των ανδρών είναι να αγαπούν και των γυναικών να υποχωρούν. Εάν
λοιπόν καθένας συνεισφέρει το δικό του μέρος, όλα θα είναι στερεά. Και η γυναίκα
γίνεται φιλική και αγαπιέται»32.
Η αμοιβαία εκδήλωση στοργής είναι αναγκαίο στοιχείο
της συζυγικής αγάπης. Η αγάπη φανερώνεται με την τρυφερότητα, την ευγένεια, το
ενδιαφέρον. Η αγάπη εκφράζεται με λόγια. Οι λέξεις είναι η τροφή των
συναισθημάτων, ζωντανεύουν την αγάπη. Στα απλά καθημερινά πράγματα βρίσκεται
συχνά το μυστικό της ευτυχισμένης οικογενειακής ζωής.
Δυστυχώς τα ξέχασαν αυτά
σήμερα οι σύζυγοι. Ξεχνούν να εκφράσουν την εκτίμηση και τον θαυμασμό τους για
τα χαρίσματα, τις ικανότητες, τις προσπάθειες, τις επιτυχίες που κάνει ο καθένας
στον τομέα του, ακόμη και ένα κομπλιμέντο για την εμφάνιση και το καθημερινό
ντύσιμο, το καλομαγειρεμένο φαγητό. Η γυναίκα ακτινοβολεί, αυξάνει το
φιλότιμό της όταν νιώθει ότι την αγαπούν. Το ίδιο συμβαίνει και στους
άνδρες. Σ’ αυτούς αυξάνεται η καλή αυτοπεποίθηση. Η αγάπη συντηρείται με την
επινόηση τρόπων εκδήλωσεώς της. Η ικανοποίηση των ιδιαιτέρων επιθυμιών και η
ανοχή των αδυναμιών του άλλου βοηθούν την συνοχή των συζύγων.
Ο άγιος Χρυσόστομος με τον
τονισμό της αγάπης λέει στην ουσία ότι οι σύζυγοι πρέπει να μάθουν να
συγχωρούν και να ανέχονται. Ο πιο ώριμος από τους δυό πρέπει να κάνει το
πρώτο βήμα. Μέσα στον γάμο δεν έχει σημασία ποιός έκανε ένα λάθος η γιατί το
έκανε. Εκείνο που είναι ζητούμενο, είναι ποιός είναι ο πιο γρήγορος τρόπος για
να διορθωθεί η κατάσταση. «Να ανεχόμαστε, λέει ο άγιος, ο ένας τον άλλο με
αγάπη. Πως είναι δυνατόν να ανέχεσαι αν είσαι οργίλος και κακόγλωσσος; Πες τον
τρόπο: Με αγάπη. Αν δεν ανέχεσαι τον πλησίον, πως θα σε ανεχθεί ο Θεός; Αν συ
δεν υποφέρεις αυτόν που είναι σύνδουλος σου, πως θα σε ανεχθεί
εσένα ο Κύριος»33;
Με την αγάπη προλαμβάνεται η αποξένωση των συζύγων
και η νέκρωση της σχέσης, που συνήθως έρχεται με την πάροδο του χρόνου, την
κόπωση και την αδιαφορία. Τότε μιλούμε για συμβατικό γάμο. Ο άγιος Ιωάννης
γνωρίζει ότι ο τρόπος της επικοινωνίας είναι αναγκαίος για να προλαμβάνονται
οι συγκρούσεις. Αυτό εξαρτάται από το τι θα πει και το πως θα μιλήσει
κάποιος.
Στο ερώτημα: «Τι λοιπόν πρέπει να της πω;»
δίνει την παρακάτω απάντηση. Ακούστε με προσοχή τις συμβουλές του:
«Λόγια
αγάπης να της λες… Εγώ από όλα, την δική σου αγάπη προτιμώ και τίποτε δεν μου
είναι οδυνηρό, όσο το να βρεθώ σε διάσταση μαζί σου. Κι’ αν όλα χρειαστεί να
τα χάσω, κι’ αν στους εσχάτους βρεθώ κινδύνους, ο,τιδήποτε κι’ αν πάθω, όλα μου
είναι υποφερτά, όσο εσύ μου είσαι καλά. Και τα παιδιά τότε μου είναι πολύ
αγαπητά, εφ’ όσον εσύ με συμπαθείς. Όλα δικά σου είναι. Αυτό με συμβουλεύει ο
Παύλος λέγοντας ότι ο άνδρας δεν εξουσιάζει το σώμα του, αλλά η γυναίκα του. Κι
αν δεν έχω εγώ εξουσία στο σώμα μου, αλλά εσύ, πόσο μάλλον δικά σου είναι όλα τα
άλλα». Και συνεχίζει: «Ποτέ να μη μιλάς με πεζό τρόπο, αλλά με φιλοφροσύνη, με
τιμή, με αγάπη πολλή. Νά την τιμάς, και δεν θα βρεθεί στην ανάγκη να ζητήσει την
τιμή από τους άλλους. Να την προτιμάς από όλους για όλα, για την ομορφιά, για
την σύνεση της, και να την επαινείς. Να κάνεις φανερό ότι σε αρέσει η
συντροφιά της και ότι προτιμάς να μένεις στο σπίτι για να είσαι μαζί της, από το
νά βγαίνεις στην αγορά. Από όλους τους φίλους να την προτιμάς, και από τα
παιδιά που σου χάρισε ακόμα, κι αυτά εξ αιτίας της να τα
αγαπάς»34.
Πόσο καλά επικοινωνείτε; Μιλάτε μεταξύ σας;
Μοιράζεστε τις σκέψεις σας; Τι πράξεις κάνετε για την καθημερινή επικοινωνία
σας; Αφιερώνετε χρόνο, από αυτό που απόμεινε, για να είστε μαζί και να μιλήσετε
ήρεμα; Η μήπως αδιαφορείτε για τα ενδιαφέροντα και τα προβλήματα του άλλου και
αφήνετε ανεξέλεγκτη τη γλώσσα σας; Αυτό δεν είναι το συμπέρασμα του παραπάνω
κειμένου που ακούσαμε;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου