Μέχρι ἐδῶ, Σεβασμιώτατοι
Πατέρες, ἐκθέσαμε τίς ἐπιφυλάξεις μας γιά τή δυστυχῶς ἤδη ἐν σπουδῇ
ἀρξαμένη συνεργασία πνευματικῶν –ψυχιάτρων, ψυχολόγων κλπ. καί γιά τίς
εὐρύτερες συνέπειές της στήν ἐν γένει ἐκκλησιαστική ζωή.
Φρονοῦμε ταπεινά ὅτι ἄν
δέν ἀνασταλοῦν οἱ δραστηριότητες τῶν «ψυχοθεραπευτῶν», ὑπάρχει κίνδυνος
νά μετατραποῦν σέ κριτές, τιμητές τῆς «ψυχικῆς ὑγείας» κληρικῶν καί
λαϊκῶν καί ρυθμιστές τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς ἴσως-ἴσως καί σέ δυνάστες
κλήρου καί λαοῦ. Σ΄αὐτό ὑποβοηθεῖ ἡ ἐλλιπής καί ἀσαφής «διάκριση τῶν
κλινικῶν ὀντοτήτων σέ ψυχώσεις, νευρώσεις, διαταραχές προσωπικότητος,
διαταραγμένες ἀντιδράσεις κ.λ.π. ἡ ὁποία «σχεδόν καθημερινῶς
ἀποδεικνύεται σχηματική, αφοῦ οἱ κλινικές εἰκόνες συχνότατα τέμνονται
καί ἀλληλοεπικαλύπτονται»[51].
Ἀκολουθώντας μέ συνέπεια αὐτή τή λογική, ἡ κρίσις περί τοῦ ποιός εἶναι
«ψυχικά ὑγιής» ἐπαφίεται στούς «εἰδικούς». Ἄν-ὅ μή γένοιτο! -
υἱοθετηθοῦν τά σχέδια καί τά προγράμματα τῶν ἱερέων-ψυχοθεραπευτῶν π.χ. ἡ
γνωμοδοτική ἐπιτροπή ἱερέων καί ψυχολόγων γιά τούς πρός χειροτονίαν
ὑποψηφίους, θεσμός ὁ ὁποῖος ἀκυρώνει τόν ἐκκλησιαστικό θεσμό τοῦ
«συμμαρτυροῦντος» πνευματικοῦ, τότε θά μποροῦσαν νά ἀποκλεισθοῦν ἀπό τή
χειροτονία πολλοί πιστοί μέ διάφορες ἐπιστημονικοφανεῖς, ψευδοϊατρικές
δικαιολογίες.
Ἐπ΄ αὐτοῦ χρειάζεται νά
εἴμεθα σαφεῖς : Κατά τούς ψυχοθεραπευτές «ἡ περίπτωση τοῦ φανατικοῦ
εἶναι μία ἀπό... τίς διαταραχές» τοῦ ψυχισμοῦ[52]. Ποιός εἶναι ὅμως ὁ «φανατικός», ὁ «φουνταμενταλιστής» κατά τούς ἐν λόγῳ ψυχοθεραπευτές;
Διαβάζουμε ἀπό τό βιβλίο πού ἐξετάστηκαν οἱ σπουδαστές τῆς Ἀνωτέρας Ἐκκλ. Σχολῆς: «...βλέπουμε στόν ἐκκλησιαστικό βίο νά παρουσιάζονται φαινόμενα
θρησκευτικοῦ φανατισμοῦ καί φουνταμενταλιστικῶν ἀποκλίσεων. Τέτοια
φαινόμενα εἶναι ἡ συνεχής ἐνασχόληση μέ τόν ἀντίχριστο, ἤ τό «666», τή
μαγεία καί τούς ἐχθρούς τῆς πίστης, καί γενικά τήν ἐπικράτηση μιᾶς
δεισιδαίμονος καί μισαλλόδοξης θρησκευτικότητας...»[53]. Ἀσφαλῶς
ἀντιμετωπίζουμε καθημερινά διάφορα νοσηρά φαινόμενα, ἀλλά οἱ ἐν λόγῳ
πατέρες κατατάσσουν στά φαινόμενα τῆς «μισαλλόδοξης θρησκευτικότητας»,
ὄχι μόνο ὅσους χριστιανούς ἀνησυχοῦν γιά τά «ἔσχατα» - πράγμα καθ’ὅλα
νόμιμο στά πλαίσια τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως καί ὄχι ἀναγκαστικά νοσηρό -
ἀλλά καί ὅσους ἀξιολογοῦν τούς κληρικούς «μέ κριτήριο τά πλέον ἀσήμαντα
στοιχεῖα : μαλλιά, γένια, φάρδος στά μανίκια, ξύλινη ἱεροπρεπής γλώσσα»
καί ὅσους ζητοῦν «τήν ἐπιστροφή στήν καθαρότητα» ἤ διακρίνονται γιά
«ἐμμονή σέ σχήματα θρησκευτικά, σχεδόν ἀσύμβατα μέ τή σύγχρονη
πραγματικότητα ἤ «γιά ἀνορθολογική καί ἀδιάκριτη ὑποταγή σέ κάθε
παραδοσιακόμορφο σχῆμα...»[54].
Αὐτή ἡ ἐπιμελῶς κατασκευασμένη εὐρύτητα
τῶν ὅρων «φανατισμός» καί «φουνταμενταλισμός» δύναται νά ἀποβεῖ τό
καταλληλότερο «ἐργαλεῖο» γιά νά τίθενται ἐκποδών ὅλοι οἱ ἐμμένοντες στήν
ὀρθόδοξη Πίστη καί Παράδοση ὑπόψήφιοι κληρικοί, νά περιορίζεται ἡ
διακονία τῶν ὀρθά φρονούντων κληρικῶν καί λαϊκῶν. Καί ἀπό τήν ἄλλη νά
προωθοῦνται ὅσοι δέν ἀσχολοῦνται μέ «θεολογικές συζητήσεις» «μέ τόν
διάλογο ἰδεῶν καί ἀπόψεων πού συχνά λειτουργεῖ ἀμυντικά ὡς
<κοινωνία> τοῦ προσωπικοῦ ψεύδους ἑνός ἑκάστου», ἀλλά ὅσοι
κοινωνοῦν μετά τῶν ἄλλων «μέ τήν ἀμεσότητα τοῦ συναισθήματος», δεδομένου
ὅτι «οἱ ἔννοιες, οἱ σκέψεις, οἱ ἰδέες μᾶς διαιροῦν, ἐνῷ τά συναισθήματα
μᾶς ταπεινώνουν»[55].
Μακαριώτατε,
Σεβασμιώτατοι Πατέρες,
Συγκεφαλαιώνουμε καί συμπληρώνουμε τίς τοποθετήσεις μας καταθέτοντας πρός Ὑμᾶς τά συμπεράσματά μας:
1) Οὐδείς ἀρνεῖται ἤ
«φοβᾶται» τίς ὑπηρεσίες τῆς νευρο-ψυχιατρικῆς ἐπιστήμης, ἀσκουμένης μετά
προσοχῆς καί σεβασμοῦ πρός τόν ἄνθρωπο. Μπορεῖ νά βοηθήσει στή διάγνωση
τῶν βαρέων ψυχικῶν νοσημάτων (σχιζοφρένεια, μανιοκατάθλιψη, παράνοια
κ.λ.π.) καί νά ἀνακουφίσει τά συμπτώματα διά τῶν φαρμάκων καί ἄλλων κ α θ
α ρ ά ἰατρικῶν μεθόδων, πού ἀφοροῦν στόν ἐγκέφαλο καί τό νευρικό
σύστημα.
2) Ἀποκρούομε καί
ἀντιπαρατασσόμεθα στή λεγόμενη «ψυχοθεραπεία», ἡ ὁποία, ὡς πολύμορφη
Λερναία Ὕδρα, μέ τίς ποικίλες ἀλληλοαναιρούμενες καί συχνά διεστραμμένες
θεωρίες της, καθώς καί τίς αὐθαίρετες, ἀντιεπιστημονικές καί
ἐξοντωτικές μεθόδους της ὄχι μόνο δέν θεραπεύει τήν ψυχή ἤ τόν λεγόμενο
«ψυχισμό», ἀλλά τόν ἀποσυνθέτει καί πολλές φορές τόν φέρει στήν
ἀπελπισία.
3) Μᾶς εἶναι ἀδύνατον νά
δεχθοῦμε σύγκριση, ἔστω καί τήν παραμικρή, Ἐξομολογήσεως καί
«ψυχοθεραπείας». Ἡ διά τοῦ Ἱεροῦ Μυστηρίου τῆς Ἐξομολογήσεως παρεχομένη
Ἄκτιστος Χάρις καί ἡ κατ΄ ἀναλογία τῆς Μετανοίας προσφερομένη ἴασις
ὁλοκλήρου τοῦ ψυχικοῦ κόσμου τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι παντάπασι ἀσύμβατες μέ
τήν ψευδώνυμο γνώση τοῦ Φρόϋντ καί τῶν ἐπιγόνων του. Ἡ
«ἐπιστημοπληξία», ἡ ὁποία μαστίζει τόν θεολογικό χῶρο, κάνει τούς
λάτρεις της νά λησμονοῦν ἀφ΄ ἑνός μέν τά ὅρια καί τίς πεπερασμένες
δυνατότητες τῆς ἐπιστήμης, αφ’ἑτέρου δέ τό ἐπιτυχῶς λεχθέν «Μιά ἀχτίδα
Χάριτος ὑπέρκειται χιλίων ἐπιστημῶν» (π. Γεώργιος Μεταλληνός),
εἰδικώτατα στόν εὐαίσθητο χῶρο τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς.
4) Ἡ «ψυχοθεραπεία»,
πλήν τῆς ὀντολογικῆς της ἀδυναμίας, ἀφοῦ ἀπουσιάζει ἡ Χάρις, καί στό
ἠθικό πεδίο ἀκόμη, δέν μπορεῖ νά βοηθήσει τόν ἄνθρωπο διότι δέν τοῦ
ζητεῖ νά μετανοήσει. Δέν τοῦ ζητεῖ νά συντρίψει τόν παλαιό ἄνθρωπο καί
νά ἀναλάβει τήν εὐθύνη τῶν πράξεών του, πράγμα ἀπαραίτητο γιά τή
θεραπεία του, ἀλλά τοῦ ζητεῖ νά σκέπτεται «διαφορετικά». Μέσῳ τῆς
λεγομένης διαδικασίας τῆς «ἀπενοχοποιήσεως» ὁ ψυχοθεραπευτής προσπαθεῖ
νά ἀπαλλάξει τόν «ἀναλυόμενο» ἀπό τίς ἐνοχές του μεταθέτοντας αὐτές
συνήθως στούς ἄλλους καί τίς ἐξωτερικές συνθῆκες. Ἀντιθέτως διά τῆς ἐν
μετανοίᾳ ἐξαγορεύσεως ὁ ἐξομολογούμενος ἀναλαμβάνει τό βάρος τῶν
ἁμαρτιῶν καί τῶν λαθῶν του καί προστρέχων στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ θεραπεύει
τά παντός εἴδους ψυχικά τραύματα καί τίς ψυχοσωματικές τους συνέπειες
π.χ. ἄγχος, μελαγχολία, βουλιμία, ὅπως τό διαπιστώνουμε στήν
ἐξομολογητική μας πράξη.
Πιστεύουμε ὅτι οἱ
ἐλλείψεις τοῦ ποιμαντικοῦ-ἐξομολογητικοῦ ἔργου δέν θεραπεύονται μέ τή
μαθητεία στήν ψυχολογι-ψυχαναλυτι-ψυχοθεραπευτική Βαβέλ, ἀλλά μέ τή
μαθητεία στήν Πατερική-Νηπτική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας δηλ. μέ τή
διαρκῆ ἀναφορά μας στό ἦθος καί τόν λόγο τῶν Ἁγίων Πατέρων.
Π Ρ Ο Τ Α Σ Ε Ι Σ
Οἱ ἱερεῖς-ψυχοθεραπευτές
προσπαθοῦν νά ἀσκήσουν ἕνα εἶδος τρομοκρατίας σέ ὅσους ἀντιδροῦν στήν
«ψυχολογοποίηση»τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Τούς κατηγοροῦν γιά
«ψευδοαγγελισμό», ὅτι «δέν ἔχουν τήν παραμικρή διάθεση διακονίας καί
μαρτυρίας», ὅτι ἐντάσσονται «σέ φαινόμενα φουνταμενταλισμοῦ, νεοφανῶν
ἀντι-ιατρικῶν καί ἀντι-επιστημονικῶν θεολογικῶν ἀπόψεων»[56], ἐπίσης δέ ἐμμέσως γιά μονοθελητισμό[57] καί γιά «ἐπιθυμία καταστολῆς καί χειραγωγήσεως τοῦ ἀνθρώπου»[58].
Ἀδιαφορώντας γι΄αὐτές
τίς ἀνυπόστατες κατηγορίες, προσφεύγουμε στή δική Σας ποιμαντική
ὑπευθυνότητα καί εὐαισθησία προκειμένου νά θέσετε φραγμό στίς ἐργώδεις
μεθοδεύσεις τοῦ «ψυχοθεραπευτικοῦ»χώρου, νά ἀναστείλετε τήν ψυχαναλυτική
λύμη, ἡ ὁποία ἐξαπλώνεται καί ἀλλοιώνει τό φρόνημα, τό ἦθος καί τήν
πίστη τοῦ λαοῦ μας, ἡ ὁποία ἀκυρώνει τήν ἐν ἡμῖν ἐλπίδα καί ἐμπλέκει
τούς ἱερεῖς καί πνευματικούς στίς δαιδαλώδεις ἀτραπούς τῆς τάχα
«ψυχοθεραπευτικῆς» διαδικασίας.
Σᾶς ζητοῦμε ταπεινά:
α) Μέ
τόν αὐθεντικό, ἁγιοπνευματικό λόγο Σας, εἴτε διά τῆς γραφίδος εἴτε διά
τοῦ κηρύγματος νά τονίσετε τή μοναδικότητα τῆς ὀρθοδόξου νηπτικῆς
Παραδόσεως, τή σωτηριολογική ἀξία τῆς Ἐξομολογήσεως, ὁριοθετώντας τήν
Ὀρθόδοξη Ἀλήθεια ἔναντι κάθε ἀντορθοδόξου ψευδο-ποιμαντικῆς καί
ψευδο-ψυχοθεραπείας.
β) Νά
μή μετακαλεῖτε ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές, ψυχιάτρους κ.λ.π. πρός
ἐκπαίδευση τῶν κληρικῶν, οἱ ὁποῖοι ὑπό χριστιανικό ἔνδυμα, πολλές φορές
μεταδίδουν ἀλλότρια τῆς Πίστεώς μας φρονήματα.
γ) Νά
μή στεγάζετε στούς ἐκκλησιαστικούς χώρους τίς δραστηριότητές τους.
Ἀντιθέτως, φρονοῦμε, θά ἦταν καλλίτερο, κατά τά παραδοσιακά πρότυπα, νά
καλεῖτε Πατέρες «ἐκ τῆς ἐρήμου» πρός νουθεσία καί φωτισμό τῶν πιστῶν
κληρικῶν καί λαϊκῶν.
δ) Νά
μή δέχεσθε ὑπό τό ὄνομα τῆς Μητροπόλεώς Σας ἤ τῆς «Ἀποστολικῆς
Διακονίας» νά ἐκδίδονται ψυχο-βιβλία, τά ὁποία οὐσιαστικά παραπέμπουν
τούς χριστιανούς σέ ἄλλους χώρους οὐμανιστικῆς «θεραπείας»,
«αὐτογνωσίας» καί «σωτηρίας».
ε) Νά
ἐλέγχετε μετά ἀκριβείας τούς διδάσκοντας στίς Σχολές Γονέων, δεδομένου
ὅτι ἀπό τή μέχρι τώρα πεῖρα μας, πολλοί ἐξ αὐτῶν δίνουν ἔμφαση στήν
Ψυχολογία, στίς «ψυχοθεραπεῖες», ἄλλοι δέ ἐμφοροῦνται ἀπό αἱρετικές
δοξασίες.
στ) Νά
συνεχίσετε τίς διευκρινιστικές-διορθωτικές παρεμβάσεις Σας, ὅπως ἦταν ἡ
περί μετανοίας σαφεστάτη τοποθέτησή Σας στό «Συνοδικό Διάγγελμα ἐπί τῇ
συμπληρώσει δύο χιλιετιῶν Χριστιανικῆς ἱστορίας καί ἐκκλησιαστικοῦ
βίου», κατά τήν ὁποία διεκηρύξατε ὅτι «ἡ χριστιανική μετάνοια δέν
συνιστᾶ «ψυχοθεραπείαν», ὑποκειμενικήν, συναισθηματικήν καί
συγκινισιακήν κατάστασιν καί ἔξαρσιν, ἀλλά ἐκκλησιαστικόν τρόπον
ὑπάρξεως».
Σεβαστοί μας Ποιμενάρχες,
ἐπισυνάπτουμε στό πρός
Ὑμᾶς Ὑπόμνημά μας ἕνα Διάγραμμα, τό ὁποῖο δείχνει πῶς μπορεῖ νά
παγιδευθεῖ ὅλη ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας μας, ἄν δεχθοῦμε τήν ψυχολογική
ἐπεξεργασία , τήν ὁποία μᾶς προτείνουν οἱ ἱερεῖς-ψυχοθεραπευτές καί
αἰτούμεθα μαζί μέ τίς ἐνέργειές Σας καί τίς θεοπειθεῖς εὐχές Σας.
Μετά βαθυτάτου σεβασμοῦ
(ὑπογραφές)
[1] ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ, Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Ε.Π.Ε. τ. 1, σσ. 210-212
[2]
Θεολογία καί Ψυχιατρική σέ διάλογο, ἔκδοσις Ἀποστολικῆς Διακονίας
1999(Πρακτικά Ἡμερίδας πού ἔγινε στόν Ἅγιο Γεώργιο Λειβαδιᾶς) σ.;
[3] ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΘΕΡΜΟΥ, Ἐντυπώσεις καί σχόλια ἀπό ἕνα συνέδριο, περιοδ. ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ, Νοέμβ. 1999, σ. 25
[4] ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ, Ὑπέρ τῶς ἱερῶς ἡσυχαζόντων 1,2, Ε.Π.Ε. Τ. 2 σελ. 124
[5] ΑΡΧΙΜ. ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ, Περί Προσευχῆς, σ. 212
[6] ΚΥΡΙΑΖΗ, Προλεγόμενα σέ μιά θεραπεία ψυχῆς, ἐν «Θεολογία καί Ψυχιατρκή σέ διάλογο», σ. 23
[7] FREUD (Γράμμα στόν W. Fliess) στό ψυχαναλυτικό περιοδικό Ἐκ τῶν ὑστέρων (ὀπισθόφυλλο) τεῦχος 1
[8] ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΔΗ, Ἡ ἀνθρώπινη ἐπιθετικότητα, σσ. 67, 84
[9] ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΟΡΝΑΡΑΚΗ, στό περιοδ. ΣΥΝΑΞΗ τευχ. 25 σ. 19
[10]«ὡς δρασσὀμενος σκιᾶς καί διώκων ἄνεμον οὕτως ὁ ἐπε΄χων ἐνυπνίοις...πολλούς γάρ ἐπλάνησεν τά ἐνύπνια»(Σοφία Σειράχ 34, 2-7)
[11] ΘΕΡΜΟΥ, Ἡ ἱερατική κλίση...σ. 104, ὑποσ. 2
[12]
ΘΑΝΟΣ ΛΙΠΟΒΑΤΣ, Ὁ ἄνδρας Μωϋσῆς καί ὁ μονοθεϊσμός. Ἡ προβληματική
κατασκευή τοῦ ἔργου τοῦ Φρόϋντ, ἐν περιοδ. Ἐκ τῶν ὑστέρων σ. 87
[13] Θεολογία καί Ψυχιατρική...σ. 32
[14] Ὡς ἄνω σ. 33
[15] Ὡς ἄνω σ. 39
[16] Ὡς ἄνω σ. 52
[17] Ὡς ἄνω σ. 53
[18] ΘΕΡΜΟΥ, Πρός μία θεολογική κατανόηση τῆς ψυχοπαθολογίας καί τῆς θεραπείας ἐν Θεολογία καί Ψυχιατρική..σσ. 123-124.
[19] Ἔνθα ἀνωτ. σσ. 123-124
[20] Θεολογία καί ψυχιατρική σέ διάλογο σσ. 169-170
[21] ΘΕΡΜΟΣ, Τίνα με λέγουσιν οἱ θεσμοί εἶναι, στό Συλλογικό Τόμο, 2000 χρόνια μετά, σ. 298
[22]ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ, Δεκάλογος τῆς κατά Χριστόν Νομοθεσίας, Ε.Π.Ε. τ. 8 σ. 496
[23]Τύπος Ἐνταλτηρίου Γράμματος (γιά τόν Πνευματικό), ΠΗΔΑΛΙΟΝ σ. 758
[24]ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΦΑΡΟΣ, Παπαδοσύνης μορφή καί παραμόρφωση σ. 16
[25] Ὡς ἄνω σσ. 121-122
[26] Ὡς ἄνω σ. 142-143
[27] ΘΕΡΜΟΣ, Ποιμαίνοντες μετ΄ ἐπιστήμης, σ. 65
[28] ΘΕΡΜΟΣ, στό περιοδ. God & Religion τευχ. 0 σ. 84
[29] ΑΥΓΟΥΣΤΙΔΗΣ, Ποιμένας καί θεραπευτής σσ. 28-30
[30] ΘΕΡΜΟΣ, Ἀναζητώντας τό πρόσωπο, σσ. 46-48
[31] Θεολογία καί Ψυχιατρική...σσ. 218-219
[32] ΘΕΡΜΟΣ, Ἀναζητώντας τό πρόσωπο, σ.49
[33] ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΦΑΡΟΣ-ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΟΦΙΝΑΣ, Συζυγία σ. 324
[34] Ὡς ἄνω σ. 332
[35] ΘΕΡΜΟΣ, Ἐντυπώσεις στό περιοδ. ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ τευχ. 11 Νοεμ. 1999, σ.25
[36] Δ. ΚΥΡΙΑΖΗ ἐν Θεολογία καί Ψυχιατρική, σ. 79
[37]ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ, Συζητήσεις γιά τήν ὀρθόδοξη ψυχοθεραπεία Γ΄ ἔκδ. σσ. 96-97.
[38] ΘΕΡΜΟΣ, Ἡ ἱερατική κλίση, σ. 278 ὑποσ. 2
[39] Θεολογία καί Ψυχιατρική σσ. 202-260
[40]ΘΕΡΜΟΣ, Τίνα με λέγουσιν στό Συλλογικό τόμο 2000 χρόνια μετά, σ.
294. Ὁ π. Βασίλειος, ἐντεταγμένος στήν κίνηση γιά τή λεγόμενη
«Λειτουργική ἀνανέωση», στό ἐν λόγῳ κείμενο ζητᾶ κατάργηση τοῦ σάκκου
καί τῆς μίτρας τῶν ἀρχιερέων, ἀλλαγή τῶν ὀφφικίων, «ἀποκατάσταση» τοῦ
Μυστηρίου τῆς ἐξομολογήσεως, τροποποίηση τοῦ Εὐχελαίου, τῶν
προβαπτισματικῶν εὐχῶν κ.λ.π.
[41] Ὡς ἄνω σ. 296
[42] Ὡς ἄνω σ. 300
[43] ΘΕΡΜΟΣ, Ποιμαίνοντες μετ΄ἐπιστήμης, σ. 62
[44] Ὡς ἄνω σ. 93
[45] Ὡς ἄνω σ. 28
[46] ΑΥΓΟΥΣΤΙΔΗ, Ἡ ἐπιθετικότητα, σ. 99
[47]ΘΕΡΜΟΣ, Ἡ ἱερατική κλίση, σ. 249 καί ὑποσ. 2
[48] ΘΕΡΜΟΣ, Ποιμαίνοντες, σ. 27
[49] ΑΥΓΟΥΣΤΙΔΗ, περιοδ. ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ τευχ. 12 Δεκ. 1999 σσ. 14-15
[50] Περιοδ. ΣΥΝΑΞΗ, τευχ. 72 σσ. 42-43, 50
[51] ΘΕΡΜΟΣ, Ποιμαίνοντες 24
[52] ΘΕΡΜΟΣ Ὡς ἄνω σελ. 25
[53] ΑΥΓΟΥΣΤΙΔΗΣ, Ὁ ποιμένας καί θεραπευτής, σ. 50
[54] Ὡς ἄνω σσ. 50-52
[55] ΘΕΡΜΟΣ, Ἀναζητώντας, σσ. 68-69
[56] ΑΥΓΟΥΣΤΙΔΗΣ, Ὁ ποιμένας σ. 24
[57] ΘΕΡΜΟΣ, Πρός μία θεολογική κατανόηση, σ. 119
[58] ΘΕΡΜΟΣ, Ἐντυπώσεις ἐν ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ,τευχ. Νοεμ. σ. 25
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου