16 Απριλίου 2017

Αδιαμφισβήτητο γεγονός η Ανάσταση του Ιησού Χριστού - Ποιες οι ιστορικές ενδείξεις

Γεγονός με απολύτως συνεπές ιστορικό υπόβαθρο αποτελεί η Ανάσταση του Ιησού Χριστού, το θεμέλιο του Χριστιανισμού. Η Ανάσταση του Χριστού είναι ένα γεγονός που αδιαμφισβήτητα έλαβε χώρα μέσα στην ανθρώπινη ιστορία. 

Θα ήταν εύλογη η απορία ενός απολύτως ορθολογιστικά σκεπτόμενου ανθρώπου, αν είναι θεμιτό να εξετάζεται ένα τέτοιο ενδεχόμενο, αφού ένα γεγονός όπως η Ανάσταση είναι πέρα από τα όρια της λογικής.

Όμως, μία τέτοια στάση θα ήταν αντιεπιστημονική, διότι αν η επιστήμη ακολουθούσε τον κανόνα «ό,τι δεν κατανοούμε δεν το εξετάζουμε κιόλας», δεν θα είχε γίνει ποτέ καμία πρόοδος στην ανθρώπινη γνώση. Η διερεύνηση αν ένα τέτοιο ζήτημα πίστεως μπορεί να έχει ιστορικό υπόβαθρο, είναι λοιπόν απολύτως θεμιτή διότι ένα συνεπές ιστορικό υπόβαθρο θεμελιώνει περισσότερο την πίστη στο γεγονός της Ανάστασης. Αντιθέτως, μια προκατειλημμένη πίστη όπως αυτή της απόρριψης της Ανάστασης του Χριστού, η οποία στερείται ιστορικού υποβάθρου, δεν μπορεί να σταθεί και θα πρέπει να κατεδαφίζεται.

Η λογική λοιπόν προσέγγιση του θέματος της Ανάστασης, υπαγορεύει μόνον δύο πιθανά ενδεχόμενα:
Έγινε Ανάσταση
Δεν έγινε Ανάσταση

Πάνω σε αυτή την απλή τοποθέτηση στηρίζεται το ζήτημα της ψυχής του ανθρώπου. Διότι μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα ξεκαθαρίζει αν υπάρχει συνέχιση της ζωής ή όχι.
Ανάγεται δηλαδή στο ερώτημα αν η ψυχή του ανθρώπου έχει αξία ή όχι. Εδώ λοιπόν έγκειται η σημασία του να εξετάσει κανείς το ζήτημα της Ανάστασης.

Αν η Ανάσταση του Χριστού δεν είναι ένα αληθινό γεγονός, όλο το οικοδόμημα της χριστιανικής πίστης καταρρέει, όπως αναφέρει ο απόστολος Παύλος στο 15ο κεφάλαιο της Α' προς Κορινθίους επιστολής.

Οι πρώτοι Χριστιανοί βάσισαν τη χριστιανική πίστη στην Ανάσταση του Χριστού θεωρώντας τη ως δεδομένο γεγονός και ως θεμέλιο της σωτηρίας: «εάν ομολογήσης διά του στόματός σου τον Κύριον Ιησούν, και πιστεύσης εν τη καρδία σου ότι ο Θεός ανέστησεν αυτόν εκ νεκρών, θέλεις σωθή» (Ρωμαίους 10:9)

Η πραγμάτωση του έργου του Χριστού βασίστηκε εσκεμμένα πάνω στην Ανάστασή Του καθώς και ο Ίδιος το διεκήρυττε. Όταν μάλιστα ζητήθηκε από τον Κύριο να πραγματοποιήσει κάποιο σημάδι. 

Αυτός παρέπεμψε στην Ανάστασή Του ως το πιο αξιόπιστο από όλα τα σημεία και τα θαύματα που είχε κάνει! (βλ. Ματθαίον 12:38-40 & Ιωάννην 2:18-22)

Από τα τέσσερα Ευαγγέλια που αποδεδειγμένα είναι αξιόπιστες ιστορικές πηγές, γνωρίζουμε τα περισσότερα στοιχεία για τα γεγονότα που αφορούν το θάνατο και ταφή του Χριστού από όσα γνωρίζουμε για το θάνατο και την ταφή οποιουδήποτε άλλου προσώπου στην αρχαία Ιστορία. Ο τάφος δεν αμφισβητήθηκε ποτέ ότι είναι άδειος. Το αν αυτό που συνέβη είναι Ανάσταση ή όχι θα το εξετάσουμε. Το γεγονός όμως ότι ο τάφος είναι άδειος ουδέποτε αμφισβητήθηκε από κανέναν. Η σημασία της Ανάστασης μπορεί να είναι ένα θεολογικό ζήτημα, αλλά το γεγονός της Ανάστασης είναι ένα ιστορικό ζήτημα.

Ας δούμε τα ιστορικά γεγονότα:

1. Ο Ιησούς ήταν πράγματι νεκρός
Μαστιγώθηκε άγρια, δάρθηκε και φόρεσε αγκάθινο στεφάνι.
«Τον έφεραν» στο Γολγοθά διότι ήταν πολύ εξαντλημένος και δεν μπορούσε ο ίδιος να κουβαλήσει το σταυρό.

Η σταύρωση ήταν ένα μεγάλο μαρτύριο. Με όλες του τις πληγές και τις φλεγμονές κρεμόταν ημίγυμνος από τα καρφιά και παρά την εξάντλησή του ήταν υποχρεωμένος να κινεί τα πόδια του για να αναπνέει.

Ο θάνατος δεν αργεί να έρθει σε τέτοιες καταστάσεις και μάλιστα ήταν απολύτρωση.
Το αίμα και το νερό που βγήκαν από το τρύπημα της λόγχης, πιστοποιούν ιατρικώς ότι έχει προηγηθεί θάνατος (ο θάνατος δεν προκλήθηκε από το τρύπημα της λόγχης).
Ακόμα κι αν δεν ήταν νεκρός, η λόγχη διαπερνώντας τους πνεύμονες και πιθανότατα και το περικάρδιο, θα τον θανάτωνε αμέσως.

2. Ο τάφος
Γνωρίζουμε επακριβώς ποιός ανέλαβε την ταφή του σώματος του Ιησού.
Γνωρίζουμε τον ιδιοκτήτη του τάφου.
Γνωρίζουμε την τοποθεσία του τάφου.
Περιγράφονται λεπτομερώς οι προετοιμασίες της ταφής.

3. Η ταφή: το σώμα του Χριστού τοποθετείται στον τάφο και ασφαλίζεται.
Τα σάβανα τυλίγαν το σώμα πολύ σφιχτά (χρησιμοποιείται η λέξη «έδεσαν») και ήταν κολλημένα πάνω στο σώμα λόγω των αρωματικών ουσιών, σχηματίζοντας ένα συμπαγές σώμα. Ήταν αδύνατον όχι μόνο να βγει ο ίδιος από τα σάβανα αλλά και κάποιος άλλος να ξετυλίξει το σώμα. Επίσης, ακόμα κι αν δεν ήταν νεκρός, η οξεία οσμή του μύρου θα τον έπνιγε.

Η είσοδος του τάφου καλυπτόταν από μία μεγάλη πέτρα που χρειάζονταν αρκετοί άνδρες να την κυλήσουν.

Η είσοδος του τάφου σφραγίστηκε με τη ρωμαϊκή σφραγίδα. Η ρωμαϊκή φρουρά σφραγίζοντας τον τάφο πιστοποίησε ότι έλαβαν ένα συγκεκριμένο νεκρό σώμα. Η δε σφραγίδα προστατευόταν πάση θυσία από τους άψογα εκπαιδευμένους και σκληρά πειθαρχημένους ρωμαίους στρατιώτες καθώς αφενός αντιπροσώπευε την εξουσία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αφετέρου δε η παραβίασή της από τρίτους, επέσυρε τιμωρία θανάτου στους φρουρούς. Με λίγα λόγια, ο τάφος ήταν αδύνατον να παραβιαστεί.

4. Ο τάφος αδειάζει!
Το γεγονός αυτό δεν αμφισβητήθηκε ποτέ, ούτε ακόμη κι από τους εχθρούς του Χριστού.
Ήταν δεδομένο και εύκολα επαληθεύσιμο για τους σύγχρονους ανθρώπους της εποχής εκείνης. Έγιναν κάποιες προσπάθειες να δοθεί μια διαφορετική εξήγηση για το τι συνέβη.
Και όλες αυτές οι προσπάθειες δεν έκαναν τίποτα περισσότερο από το να επιβεβαιώνουν αφενός ότι ο τάφος ήταν όντως άδειος και αφετέρου ότι οι ενδείξεις ότι ο τάφος ήταν άδειος ήταν πολύ τρανταχτές για να τολμήσει κανείς να ισχυριστεί το αντίθετο.

Το γεγονός ότι τα σφιχτοτυλιγμένα και κολλημένα, με αρωματικές κολλώδεις ουσίες, σάβανα ήταν κενά αλλά και ότι το σουδάριο που κάλυπτε το κεφάλι του Χριστού ήταν τυλιγμένο ξεχωριστά λίγο πιο πέρα, δείχνουν ότι το σώμα είχε βγει από τα σάβανα μόνο του και με ηρεμία.

5. Προσπάθειες εξήγησης του άδειου τάφου

α. Απώλεια των αισθήσεων: Ο Χριστός δεν πέθανε πάνω στο σταυρό αλλά έχασε τις αισθήσεις του. Ενταφιάστηκε ζωντανός και μετά από πολλές ώρες συνήρθε.
Απάντηση: Είδαμε παραπάνω ότι ο Ιησούς ήταν αναμφισβήτητα νεκρός. Αλλά και να μην ήταν, μετά από την ταλαιπωρία που πέρασε και τις πληγές που είχε, χωρίς ιατρική βοήθεια και δεμένος με τα σάβανα και τα έντονα τοξικά μυρωδικά, μάλλον θα κατέληγε παρά θα συνερχόταν. Αλλά και να συνερχόταν, θα ήταν αδύνατον ένας εξασθενημένος και γεμάτος πληγές άνθρωπος, μόνος του να λυθεί από τα σάβανα, να κυλήσει την τεράστια πέτρα, να κατανικήσει τη ρωμαϊκή φρουρά, να περπατήσει αρκετά χιλιόμετρα και να παρουσιαστεί στους μαθητές.

β. Το σώμα του Ιησού εκλάπη: Κάποιοι κατά τη διάρκεια της νύχτας έκλεψαν το σώμα από τον τάφο.
Απάντηση: Οι εχθροί του Ιησού δεν είχαν κανένα κίνητρο και οι φοβισμένοι μαθητές του δεν είχαν καμία δύναμη να κάνουν κάτι τέτοιο. Όποιος επιχειρούσε να κλέψει το σώμα θα έπρεπε είτε να νικήσει πρώτα τη ρωμαϊκή φρουρά είτε να ελπίζει ότι όλοι οι φρουροί θα αποκοιμηθούν (πράγμα αδύνατον) και στη συνέχεια απολύτως αθόρυβα να αποκυλήσει την πέτρα και με βιασύνη να κλέψει το σώμα και όχι να φροντίσει να βγάλει και μάλιστα να τυλίξει τα κολλημένα σάβανα. Το σενάριο της κλοπής τους σώματος οδήγησε μάλιστα τους ρωμαίους στρατιώτες στην αντίφαση να διαδόσουν ότι οι ίδιοι αποκοιμήθηκαν (ενώ ήξεραν ότι αυτό τιμωρείται με θάνατο) αλλά παρόλα αυτά, να γνωρίζουν ότι αυτοί που έκλεψαν το σώμα ήταν, υποτίθεται, οι μαθητές.

γ. Παραισθήσεις: Το γεγονός ότι οι μαθητές είδαν τον Χριστό αναστημένο ήταν μια ομαδική παραίσθηση. 
Απάντηση: Παραισθήσεις έχουν συγκεκριμένα είδη ανθρώπων και όταν βρίσκονται σε ιδιαίτερη ψυχολογική κατάσταση. Επίσης οι παραισθήσεις είναι πολύ ατομικές και εξαιρετικά υποκειμενικές. Η Καινή Διαθήκη αναφέρει ότι ήρθαν σε επαφή με τον Αναστημένο Χριστό πεντακόσιοι και πλέον άνθρωποι διαφορετικής ψυχοσύνθεσης και σε διαφορετικές ψυχολογικές καταστάσεις, συνθήκες που δεν ευνοούν τη δημιουργία παραισθήσεων, και όλων οι μαρτυρίες συμφωνούν μεταξύ τους. Επίσης πρόσφορο έδαφος για παραισθήσεις δεν υπήρχε διότι κανείς δεν προσδοκούσε να δει τον Κύριο αναστημένο.

O Ίδιος άλλωστε δυσκολεύτηκε να τους πείσει για την Ανάστασή Του. 
Εφόσον λοιπόν, ενώ ο τάφος αδειάζει, κανένα από τα παραπάνω σενάρια δεν ισχύει, οδηγούμαστε λογικά στο συμπέρασμα ότι έγινε Ανάσταση. Ο μεν τρόπος που έγινε είναι θαυματουργικός αλλά το γεγονός είναι ιστορικό!

Άλλωστε η αφήγηση της Ανάστασης δεν περιέχει κανένα από τα χαρακτηριστικά που διέπουν μια μυθολογία:

'Ενας μύθος χρειάζεται αρκετό χρόνο για να διαδοθεί, ώστε η γενιά της εποχής στην οποία αναφέρεται να έχει παρέλθει για να μην υπάρχει ο κίνδυνος κάποιος να είναι σε θέση να τον διαψεύσει. Η Ανάσταση του Χριστού όμως εθεωρείτο ως αδιάψευστο γεγονός ήδη από την 3η ημέρα μετά το θάνατό Του, ενώ κατά την ημέρα της Πεντηκοστής και στα χρόνια που επακολούθησαν, κανένας από τη γενιά εκείνη αλλά και από την γεωγραφική περιοχή (Ιερουσαλήμ) δεν βγήκε να διαψεύσει το γεγονός της Ανάστασης.

Οι ενάντιοι αρχιερείς και Φαρισαίοι, είχαν πολλά κίνητρα, εξουσία και μέσα για να καταπολεμήσουν και να καταπνίξουν τη διάδοση του γεγονότος της Ανάστασης. Δεν μπόρεσαν όμως να το επιτύχουν παρά τις απειλές και τους διωγμούς, διότι όλοι ήσαν πεπεισμένοι για την αλήθεια του γεγονότος.

Η αφήγηση Ανάστασης δεν είναι εξωραϊσμένη και διανθισμένη με διάφορα στοιχεία που θα είχαν σκοπό να εντυπωσιάσουν τον αναγνώστη, όπως είθισται στις μυθολογίες.

Τα Ευαγγέλια τοποθετούν ως πρώτους μάρτυρες του γεγονότος της Ανάστασης κάποιες γυναίκες, πράγμα παράλογο για να χρησιμοποιηθεί από το συγραφέα μιας μυθολογίας που θέλει να πείσει για τα γεγονότα που περιγράφει, καθώς την εποχή εκείνη η μαρτυρία μιας γυναίκας δεν είχε καμία αξία και ο λόγος της δεν λαμβανόταν υπόψη σε δικαστήριο.

Θα ήταν αδύνατον οι Χριστιανοί και ιδιαίτερα οι απόστολοι να δέχονταν να θυσιάσουν τη ζωή τους για κάτι το οποίο γνώριζαν πολύ καλά ότι ήταν ένα ψέμα. Μάλλον η αγάπη προς το Διδάσκαλό τους θα είχε μετατραπεί σε μίσος όταν θα συνειδητοποιούσαν ότι ενώ είχαν αφήσει τις οικογένειες και τις περιουσίες τους για να Τον ακολουθήσουν, τελικά οι υποσχέσεις Του αναδεικνύονταν ψευδείς.

Όμως ο Αναστημένος Χριστός φανέρωνε τον Εαυτό Του «διά πολλών τεκμηρίων» για σαράντα ημέρες και σε πεντακοσίους και πλέον ανθρώπους. Φανερώθηκε σε συγκεκριμένα άτομα, σε συγκεκριμένες τοποθεσίες και σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές που αναφέρονται λεπτομερώς μέσα στα κείμενα της Καινής Διαθήκης (Μαρκον 16:9-14 και Α’ Κορινθίους 15:6-8). Επίσης, η Ανάσταση ήταν σωματική. Οι μαθητές, ομολογούν ειλικρινέστατα και αντικειμενικά ότι και οι ίδιοι δυσκολεύτηκαν να πειστούν ότι έβλεπαν μπροστά τους τον αναστημένο Χριστό όχι σαν πνεύμα αλλά με σώμα.

Και εφόσον βεβαιώθηκαν για αυτό, δεν χωρούσε καμία αμφισβήτηση μέσα τους ότι ο διδάσκαλός τους πράγματι αναστήθηκε.

Η Ανάσταση του Ιησού Χριστού, ως πραγματικό γεγονός, είχε και έχει αποτελέσματα:
Οδηγεί στη μεταμόρφωση της ζωής του ανθρώπου διά της αναγέννησης και της βάπτισης με Πνεύμα Άγιο. Αναιρείται ο θάνατος ως συνέπεια της αμαρτίας και ο άνθρωπος ελευθερώνεται, αποκτά αιώνια ζωή και γίνεται παιδί του Θεού. Τίποτα από αυτά δεν θα μπορούσε να πραγματοποιείται μέχρι και σήμερα αν ο Χριστός δεν είχε αναστηθεί.

Επιβεβαιώνει την αλήθεια όλων των λόγων του Χριστού, καθώς ο Ίδιος συνέδεσε την αξιοπιστία Του με τη δυνατότητά Του να αναστηθεί εκ νεκρών. Εφόσον λοιπόν αυτό ήταν αληθές και πραγματοποιήθηκε, είναι αληθινά και πραγματοποιούνται κι όλα τα υπόλοιπα τα οποία έχει πει. 

Αν ο Χριστός δεν ανασταινόταν, οι μαθητές θα ένιωθαν απογοητευμένοι και προδομένοι από έναν άνθρωπο που τους έπεισε να εγκαταλείψουν τα πάντα και να τον ακολουθήσουν στηριζόμενοι σε μία ψεύτικη ελπίδα. Όμως βλέπουμε τους μαθητές να μεταμορφώνονται σε άφοβους κήρυκες της Ανάστασης και είναι τόσο βεβαιωμένοι για αυτό ώστε δέχονται ακόμα και να πεθάνουν για αυτή την πίστη τους. Aλλά και όλοι οι ανά τους αιώνες κατ’ επίγνωση Χριστιανοί που ομολογούν την προσωπική τους εμπειρία με τον Ιησού Χριστό, γίνονται αληθινοί μάρτυρες της Αναστάσεώς Του. 

Πηγη: Χριστιανισμός και Επιστήμη



Share

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.