17 Φεβρουαρίου 2017

Φωτοστέφανο- Οι διαφορετικές του όψεις

Γράφει ο Μάριος Κουτσούκος* 

Το φωτοστέφανο αποτελεί αδιαμφισβήτητα το πλέον χαρακτηριστικό σημάδι αναγνώρισης ενός αγίου στην τέχνη. Σήμερα είναι τόσο δημοφιλές και διαδεδομένο σύμβολο ώστε πλέον δεν περιορίζεται μοναχά στην θρησκευτική τέχνη, αλλά το συναντά κανείς και στην λεγόμενη «ποπ κουλτούρα»: σε γελοιογραφίες, comics, ακόμα και emoticons, γενικότερα οπουδήποτε ο καλλιτέχνης θέλει να υποδηλώσει την πνευματική καθαρότητα και την υψηλή ηθική ακεραιότητα του εικονιζόμενου προσώπου. 

Αν και στην συχνά αβασάνιστη αντίληψη των πολλών το φωτοστέφανο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη χριστιανική εικονογραφία, η αλήθεια είναι πως η προέλευσή του χάνεται στα βάθη των πιο απομακρυσμένων προχριστιανικών αιώνων και ταυτόχρονα απαντάται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη.

Στην Ιλιάδα (ραψωδία Ε, στιχ. 4-9), ο Όμηρος περιγράφει τον ήρωα Διομήδη να ορμά αδάμαστος στο επίκεντρο της μάχης μ’ ένα θεϊκό φως γύρω απ’ το κεφάλι του ν’ αστράφτει, σταλμένο από τη θεά Αθηνά: πύρδαίειν από κρατός τε και ώμων (τέτοια φωτιά άναψε πάνω στο κεφάλι και τους ώμους του) λαμπρόνπαμφαίνησι (που φεγγοβολούσε ολόλαμπρο).

Το φωτοστέφανο, συνήθως, αναπαρίσταται ως ένας κύκλος φωτός που περιβάλλει το κεφάλι. Ο κύκλος, πρωτίστως αποτελεί το απλούστερο σύμβολο του ηλίου, της επίγειας πηγής φωτός, δύναμης και ζωής. Στη μεταφυσική του ερμηνεία συμβολίζει τον υπέρτατο Θεό, τον ζωοδότη του σύμπαντος. Ταυτόχρονα είναι και μια δισδιάσταση παράσταση της σφαίρας, η οποία είναι «το σχήμα του παντός» σύμφωνα με τον Πλάτωνα (Τίμαιος, κεφ. 16), καθώς και το αρχέτυπο βάση του οποίου «κατασκεύασαν οι θεοί την κεφαλή του ανθρώπου ώστε να εξουσιάζει όλα τ’ άλλα μέλη του σώματος». Έτσι, το φωτοστέφανο, θα μπορούσαμε να πούμε, αποτελεί το αόρατο, «δεύτερο κεφάλι» του θεϊκά εμπνευσμένου ή θεοφόρου ανθρώπου. 

Στην Ελληνική τέχνη συναντούμε συχνά το επτάκτινο φωτοστέφανο γύρω απ’ την κεφαλή του Απόλλωνα ή του Ηλίου, άλλοτε σαν μια λάμψη φωτός και άλλοτε απλώς σαν υλικό στέμμα.

Οι Αιγύπτιοι, που τόσο αρέσκονταν στο να ενώνουν τους θεούς της φανερής, λαϊκής τους λατρείας σε συμβολικά αμαλγάματα, συνήθιζαν να τοποθετούν τον ηλιακό δίσκο του Ρα πάνω απ’ το κεφάλι της εκάστοτε θεότητας την οποία ήθελαν να τιμήσουν ξεχωριστά.

Όμως το φωτοστέφανο δεν ήταν αποκλειστικό προνόμιο των θεών: τόσο οι Ζωροαστριστές Σασσανίδες Πέρσες όσο και οι Ρωμαίοι (είτε ως εθνικοί είτε, μετέπειτα, ως χριστιανοί) δεν δίσταζαν να απεικονίσουν τους βασιλείς τους περιβεβλημένους από φωτοστέφανο, το οποίο περισσότερο συμβόλιζε την θεϊκή προέλευση της κοσμικής τους δύναμης παρά κάποια αναγνώριση αγιότητας «επικυρωμένη» από τα αντίστοιχα ιερατεία τους.

Ανά τους αιώνες η παγκόσμια τέχνη έχει αποτυπώσει πολλούς τύπους φωτοστέφανου: από το οικείο μας κυκλικό, κοινό μεταξύ των χριστιανών αγίων και του Γκαουτάμα Βούδα, έως κάποια τριγωνικά, κάποια σε σχήμα ακτίνων (κυρίως σε Δυτικές εικόνες της Παρθένου), άλλα σε σταυροειδές σχήμα (σε εικόνες του Δεσπότη Χριστού) ή και σε ελλειπτικό σχήμα, το οποία απαντάται συχνότερα στις εικόνες της Ανατολής, γύρω απ’ το κεφάλι των διαλογιζόμενων Μαχάτμα.

Στη λεγόμενη «βυζαντινή» εικονογραφία έχουμε και τον πιο ασυνήθιστο τύπο του τετράγωνου φωτοστέφανου. Αυτό, παραδοσιακά, κοσμούσε την κεφαλή ενός προσώπου το οποίο βρισκόταν ακόμα εν ζωή και συμβόλιζε τη σύνδεσή του με το γήινο στοιχείο, τον κόσμο της ύλης. Άλλωστε, στα πλατωνικά στερεά, η Γη συμβολιζόταν με τον κύβο – και το τετράγωνο δεν είναι παρά η δισδιάστατη απόδοση αυτού.

Σε όλες του τις εκφάνσεις, σε οποιαδήποτε θρησκεία, εποχή ή πολιτισμό κι αν εμφανίζεται το φωτοστέφανο, αποτελεί μια υπενθύμιση της πνευματικής δύναμης που κρύβεται μέσα στον άνθρωπο – του εσωτερικού ηλίου ο οποίος μπορεί να λάμψει στο πρόσωπό του όταν ενωθεί με την θεϊκή πηγή του αιωνίου φωτός.

*Ο Μάριος Κουτσούκος σπούδασε Γαλλική Γλώσσα και Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επί σειρά ετών υπήρξε δάσκαλος ξένων γλωσσών, ραδιοφωνικός παραγωγός και μεταφραστής. Πλέον διαμένει στα βάθη της ευλογημένης ησυχίας της Δυτικής Ηλείας, ασχολείται με τη γη και εργάζεται ως δίγλωσσος συγγραφέας και στιχουργός. Δείτε περισσότερα στην προσωπική του ιστοσελίδα http://www.marioskoutsoukos.com/

πηγή



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 10:30 π.μ.
Κατηγορία Θέματος , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.